اختلال دوقطبی چیست و فرد دو قطبی چه ویژگی هایی دارد؟

اختلال دوقطبی که سابقاً با نام مانیک دپرشن نامیده می شد، یک وضعیت روانی است که باعث نوسانات خلقی شدید شده و شامل دوره هایی با خلق بالا (مانیا یا هایپو مانیا) و خلق پایین یا افسردگی می باشد. زمانی که فرد افسرده می شود، احساس غم یا ناامیدی می کند و علاقه و لذت را در بیشتر فعالیت ها از دست می دهد. زمانی که احساسات فرد به حالت مانیا یا هایپومانیا (کمی خفیف تر از مانیا) تغییر می کند، فرد احساس شادی بیش از حد کرده و پر انرژی و یا به طور غیر طبیعی تحریک پذیر می شود.این نوسانات خلقی ممکن است ندرتاً رخ داده و یا چندین بار در سال برای فرد به وجود آیند. در حالی که اکثر افراد تجربه ی برخی علائم هیجانی را در بین دو نوسان خلقی دارند، برخی دیگر هیچ تجربه ای در این رابطه ندارند.

گرچه زمینه های اختلال دو قطبی ممکن است برای تمام طول عمر وجود داشته باشد ولی می توان نوسانات خلقی و دیگر علائم بیماری را با یک درمان برنامه ریزی شده، مدیریت کنید. در اغلب موارد، اختلال دوقطبی با دارودرمانی و روان درمانی درمان می شود.

اختلال دو قطبی چیست؟

اختلال دوقطبی که قبلاً افسردگی شیدایی نامیده می شد، یک وضعیت سلامت روانی است که باعث نوسانات شدید خلق و خوی می شود که شامل اوج هیجانی (شیدایی یا هیپومانیا) و پایین بودن (افسردگی) می شود. وقتی افسرده می شوید، ممکن است احساس غمگینی یا ناامیدی کنید و علاقه یا لذت را نسبت به بیشتر فعالیت ها از دست بدهید. هنگامی که خلق و خوی شما به سمت شیدایی یا هیپومانیا تغییر می کند، ممکن است احساس سرخوشی، پر انرژی یا تحریک پذیری غیرعادی داشته باشید. این نوسانات خلقی می تواند بر خواب، انرژی، فعالیت، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر واضح تأثیر بگذارد.

دوره های اختلال دو قطبی

فردی که به دو قطبی مبتلا است، ممکن است سه دوره زیر را تجربه کند:

شیدایی یا مانیا

در دوره اختلال مانیا یا شیدایی فرد معمولا روحیه و خلق و خوی بالایی را تجربه می کند. سر خوشی بی دلیل و انرژی زیاد از علائم چشمگیر این دوره هستند. در این دوره فرد احساس می کند که به خواب کم تر و انرژی بیشتری نیاز دارد. فردی که در فاز مانیا قرار دارد، اعتماد به نفس و بلند پروازی بالایی دارد و احساس می کند که می تواند از پس هر کاری برآید.

هیپومانیا

هیپومانیا معمولا با اختلال دوقطبی نوع دو همراه است. در این دوره فرد علائمی مانند مانیا یا شیدایی را تجربه می کند، با این تفاوت که شدت این علائم کم تر است و زندگی و کارهای فرد را مختل نمی کند.

افسردگی

علائم افسردگی در دو قطبی تقریبا بر خلاف دوره شیدایی است. در این دوره فرد به شدت احساس ناراحتی و افسردگی می کند (حتی بدون دلیل) و خلق و خوی بسیار پایینی دارد. اعتماس به نفس پاین، گریه های بی دلیل، احساس بی ارزش بودن، کاهش تمرکز و بی انگیزگی شدید از علائم دوره افسردگی در دوقطبی هستند.

انواع اختلال دوقطبی

انواع مختلفی از اختلالات دوقطبی و مرتبط با آن وجود دارد. آنها ممکن است شامل شیدایی یا هیپومانیا و افسردگی باشند. علائم می تواند باعث تغییرات غیرقابل پیش بینی در خلق و خو و رفتار شود و در نتیجه پریشانی و دشواری قابل توجهی در زندگی ایجاد کند.

1- اختلال دوقطبی نوع یک

اختلال دو قطبی نوع یک با یک یا چند دوره شیدایی یا دوره های مختلط مشخص می شود (این زمانی است که شما علائم هر دو شیدایی و افسردگی را تجربه می کنید). شما در این اختلال حداقل یک دوره شیدایی داشته اید که ممکن است قبل یا بعد از آن دوره های هیپومانیک یا افسردگی اساسی باشد. در برخی موارد، شیدایی ممکن است باعث جدایی از واقعیت (روان پریشی) شود.

تشخیص دو قطبی نوع I

• فرد باید حداقل یک دوره شیدایی را تجربه کرده باشد.
• ممکن است فرد یک دوره افسردگی اساسی قبلی داشته باشد.
• پزشک باید وجود سایر اختلالات مانند اسکیزوفرنی و اختلال هذیان را رد کند.

بیشتر بخوانید: عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی

ا2- ختلال دوقطبی نوع دو

در این اختلال فرد حداقل یک دوره افسردگی اساسی و حداقل یک دوره هیپومانیک را تجربه کرده است، اما هرگز یک دوره شیدایی نداشته. اختلال دوقطبی II پس از یک یا چند دوره افسردگی اساسی و حداقل یک دوره هیپومانیا تشخیص داده می‌شود.

اوج دوقطبی II، که هیپومانیا نامیده می شود، به اندازه دو قطبی I (شیدایی) نیست. اختلال دوقطبی II گاهی اوقات به اشتباه به عنوان افسردگی اساسی تشخیص داده می شود. اگر افسردگی های مکرر دارید که به طور دوره ای از بین می رودد و سپس عود می کند، از طریق موارد زیر می توانید تا حدی وجود اختلال دو قطبی را تشخیص دهید:

آیا دوره های چهار روزه یا بیشتر را تجربه کرده اید که:

• بیش از حد پرانرژی یا تحریک پذیر بوده اید؟
• بیش از حد اجتماعی بوده اید؟
• به خواب کمتر یا انرژی بیشتری نیاز داشته اید؟
• بطور غیر معمول پرحرف بوده اید؟
• تحریک پذیر، زود رنج و عصبی بوده اید؟
• سریعتر از حد معمول فکر می کنید؟
• مشکل عدم تمرکز و پرش افکار داشته اید؟
• بیش از حد مشغول تفریح بوده اید؟

اگر چنین است، با مشاور خود در مورد این دوره ها صحبت کنید و دریابید که آیا ممکن است هیپومانیا (نیمه شیدایی) باشد یا خیر.

اختلال دوقطبی II شکل خفیف تری از اختلال دوقطبی I نیست، بلکه یک اختلال جداگانه و مستقل است. در حالی که دوره‌های شیدایی اختلال دوقطبی I می‌تواند شدید و خطرناک باشد، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی II می‌توانند برای دوره‌های طولانی‌تری افسرده باشند، که می‌تواند باعث عواقب قابل توجهی شود.

3- سایر اختلالات مرتبط با دو قطبی

زمانی که افراد علائم شیدایی و افسردگی واضحی داشته باشند که افزایش و کاهش می‌یابد اما دو قطبی I و دوقطبی II نیست، ممکن است اختلالات زیر تشخیص داده شود:

• سیکلوتیمیا

سیکلوتیمیا شکلی خفیف از اختلال دو قطبی است که طی آن چند دوره هیپومانیا و دوره های افسردگی با شدت کمتر که حداقل برای دو سال به طور متناوب تکرار می شود. شدت این بیماری معمولا در طول زمان تغییر می کند.

• دوقطبی با چرخه سریع

این اختلال زمانی تشخیص داده می شود که فرد در هر دوره 12 ماهه، چهار بار یا بیشتر دوره شیدایی، هیپومانیا یا افسردگی را تجربه کند. این اختلال می تواند با هر نوع اختلال دوقطبی رخ دهد و ممکن است برای برخی افراد یک وضعیت موقت باشد.

علائم اختلال دو قطبی با توجه به دوره آن متفاوت است.

شیدایی

علائم شیدایی عبارتند از:

• خلق و خوی بالا، خوش بینی و اعتماد به نفس اغراق آمیز
• تحریک پذیری بیش از حد، رفتار تهاجمی
• کاهش نیاز به خواب بدون احساس خستگی
• افکار بزرگ، احساس خود بزرگ بینی
• گفتار رقابتی، افکار رقابتی، بلند پروازی
• تکانشگری،عدم تمرکز
• رفتار بی پروا؛ و در شدیدترین موارد، هذیان و توهم

افسردگی

علائم افسردگی عبارتند از:

• غم و اندوه طولانی مدت یا گریه بی دلیل
• تغییرات قابل توجه در اشتها و الگو خواب
• تحریک پذیری، عصبانیت، نگرانی، بی قراری، اضطراب
• بدبینی، بی تفاوتی
• از دست دادن انرژی، بی حالی مداوم
• احساس گناه، احساس بی ارزشی
• عدم توانایی در تمرکز، عدم تصمیم گیری
• ناتوانی در لذت بردن از علایق قبلی، کناره گیری اجتماعی
• افکار مکرر مرگ یا خودکشی

چه زمانی باید برای اختلال دوقطبی به پزشک مراجعه کرد؟

با وجود افراط‌های خلقی، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی اغلب نمی‌دانند که بی‌ثباتی عاطفی آن‌ها چقدر زندگی آن‌ها و عزیزانشان را مختل می‌کند و درمان لازم را دریافت نمی‌کنند.

اگر مانند برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، ممکن است از احساس سرخوشی و چرخه های بهره وری بیشتر لذت ببرید. با این حال، این سرخوشی همیشه با یک سقوط عاطفی همراه است که می تواند شما را افسرده، فرسوده و شاید در مشکلات مالی، حقوقی یا رابطه ای قرار دهد.

عوامل هشدار دهنده

اگر علائم افسردگی یا شیدایی دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. اختلال دوقطبی به خودی خود بهتر نمی شود. دریافت درمان اختلال دو قطبی از یک متخصص سلامت روان با تجربه در اختلال دوقطبی می تواند به شما در کنترل علائم کمک کند.

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا به عنوان محرک برای اولین دوره عمل کنند عبارتند از:

• سابقه ی ابتلای اقوام درجه یک شما به این بیماری، مانند والدین یا خواهر و برادر
• دوره های استرس زیاد، مانند مرگ یکی از عزیزان یا رویدادهای آسیب زا دیگر
• سوء مصرف مواد مخدر یا الکل

پیشگیری از اختلال دوقطبی

هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از اختلال دوقطبی وجود ندارد. با این حال، دریافت درمان در اولین نشانه اختلال سلامت روان می تواند به جلوگیری از بدتر شدن اختلال دوقطبی یا سایر شرایط سلامت روان کمک کند.

اگر اختلال دوقطبی برای شما تشخیص داده شده است، برخی از استراتژی ها می توانند از تبدیل شدن علائم جزئی به دوره های کامل شیدای یا افسردگی پیشگیری کنند:

• به علائم هشدار دهنده توجه کنید. درمان زودهنگام علائم می تواند از بدتر شدن اپیزودها جلوگیری کند.
• از  مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید. استفاده از الکل یا داروهای تفریحی می تواند علائم شما را بدتر کرده و احتمال بازگشت آنها را افزایش دهد.
• داروهای خود را دقیقا طبق دستور مصرف کنید. ممکن است وسوسه شوید که درمان را متوقف کنید – اما این کار را نکنید. قطع دارو یا کاهش دوز به خودی خود ممکن است باعث عوارض ترک شود یا علائم شما بدتر شود یا عود کند.

مراجعه به پزشک

برای درمان اختلال دو قطبی، به یک مشاور و روان درمانگر خوب نیاز دارید. اختلال دو قطبی نیاز به مدیریت دارد؛ در غیر این صورت می تواند روی بسیاری از جنبه های زندگی فرد تاثیر بگذارد. بنابراین در صورتی که با این بیماری درگیر هستید، حتما با یک پزشک خوب همراه شوید. دکتر ناصر مهاجرانی، متخصص اعصاب و روان و روانپزشک، با تجربه بالا در زمینه کمک به بیماران مبتلا به دو قطبی، می تواند در این مسیر به شما کمک کند.