اختلال مانیا یا شیدایی چیست؟

شیدایی یک اختلال خلقی است که باعث ایجاد دگرگونی در در رفتار های فرد می شود. فرد در حالت شیدایی ممکن است احساس سرزندگی و فعالی بیش از حدی را از خود نشان دهد که عادی نیست. به طور معمولا مانیا یکی از فاز های اختلال دو قطبی است که بصورت دوره های شیدایی تجربه می شود. شیدایی در واقع یکی از علائم اولیه اختلال دوقطبی است. شیدایی یا مانیا در برخی موارد نیز ممکن است به دلایلی غیر از اختلال دوقطبی بروز کند.

Contents

اختلال مانیا چیست؟

شیدایی یا مانیا یک حالت خلقی شدید است که باعث بیش فعالی و کاهش نیاز به خواب می شود. سایر ویژگی های رایج شیدایی عبارتند از:

تغییرات خلق و خو
افزایش ناگهانی انرژی و فعالیت
گفتار سریعی که قطع آن دشوار یا غیرممکن است
اختلال در قضاوت
افکار پراکنده یا افکاری که از موضوعی به موضوع دیگر می پرند
در موارد شدیدتر شیدایی، افراد ممکن است دچار توهم و هذیان شوند

مراحل شیدایی

سه مرحله شیدایی وجود دارد که در طول دوره مانیک یا بطور کل مانیا ممکن است تجربه شود. افراد اغلب اشکال خفیف تری از شیدایی را تجربه می کنند، مانند هیپومانیا و شیدایی حاد. اما در موارد شدید تر، افراد ممکن است دچارهذیان شوند.

مرحله اول، هیپومانیا: هیپومانیا شکل خفیفی از شیدایی است که ممکن است توسط اطرافیان فرد مبتلا، به عنوان یک علامت قابل توجه تشخیص داده نشود. در حالی که هیپومانیا بر خواب و فعالیت تأثیر می گذارد و ممکن است منجر به افزایش تکانشگری شود، معمولاً نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.

مرحله دوم، شیدایی حاد: در طول شیدایی حاد، فرد ممکن است افزایش تکانشگری (حالتی که در آن فرد رفتار های غیر قابل پیش بینی بدون کنترل را از خود بروز می دهد) را تجربه کند که باعث می شود به شیوه ای گستاخانه، نامناسب یا بی بند و بار عمل کند. افراد مبتلا به شیدایی حاد نیز احتمالاً انرژی بیشتری خواهند داشت، کم می خوابند و خیلی سریع صحبت می کنند و اغلب از موضوعی به موضوع دیگر می پرند. آنها ممکن است برخی از علائم اختلال سایکوز را تجربه کنند.

مرحله سوم، هذیان: شیدایی هذیانی شدیدترین مرحله از سه مرحله شیدایی است. علائم این مرحله مشابه شیدایی حاد است، با این تفاوت که فرد دچار هذیان گویی می شود. هذیان گویی، گیجی موقت و ناتوانی در ارتباط با واقعیت است. این مرحله همچنین می تواند شامل ترکیبی از شیدایی و سایکوز باشد. از آنجایی که شیدایی هذیان می تواند عمیقاً گیج کننده باشد، بسیاری از افرادی که آن را تجربه می کنند باید برای جلوگیری از آسیب به خود یا دیگران در بیمارستان بستری شوند.

علائم و نشانه های شیدایی

شیدایی یا مانیا با علائم مختلفی همراه است. همه افراد تغییرات خلقی و سطوح انرژی متفاوتی را تجربه می کنند، اما شیدایی یا مانیا با افزایش انرژی یا نشاط عادی بسیار متفاوت است. از جمله علائم این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش انرژی
افزایش فعالیت
تغییرات قابل توجه در خلق و خو
کاهش مهار
افکار پراکنده و پرش افکار
پرحرفی افراطی
کاهش خواب

علت مانیا یا شیدایی

شایع ترین علت مانیا، اختلال دوقطبی است. فاز مانیک در اختلال دو قطبی و دوره های افسردگی، طی چند هفته یا چند ماه در افراد مبتلا به این اختلال رخ می دهد. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی هیچ محرک قابل پیش بینی برای ورود به فاز مانیا ندارند. علاوه بر اختلال دوقطبی، شیدایی ممکن است توسط داروهای محرک نیز ایجاد شود. برخی دیگر از بیماری ها، به ویژه تیروئید یا بیماری های سلامت روان، ممکن است باعث بروز دوره های شیدایی شوند.

تشخیص اختلال مانیا

تشخیص اختلالات روانی معمولا باید توسط پزشک انجام شود و افراد نمی توانند به تنهایی حالات خود را به شیدایی یا هر اختلال دیگری ربط دهند. بطور معمول، فرد باید حداقل سه مورد از علائم زیر را به مدت حداقل یک هفته تجربه کند:

کاهش نیاز به خواب
افزایش سرعت گفتار
پرش افکار
بالا رفتن اعتماد به نفس
افزایش علاقه به فعالیت های هدف گرا
افزایش تمایل به فعالیت های مخاطره آمیز یا خطرناک

آمار اختلال شیدایی

از آنجا که رابطه قوی بین دوقطبی و شیدایی وجود دارد، آمار شیدایی به آمار اختلال دوقطبی گره خورده است. اکثر تحقیقات گزارش می دهند که از نظر آماری، 0.4 تا 1.6٪ از بزرگسالان در مقطعی از زندگی خود دچار یک دوره شیدایی می شوند. برخی تحقیقات جدیدتر وجود دارد که گزارش می دهد این میزان ممکن است به 5 تا 7٪ برسد.

درمان و بهبودی اختلال مانیا

به طور معمول، درمان شیدایی حاد بخشی از یک درمان گسترده تر اختلال دوقطبی است. تمرکز اولیه معمولاً بر روی بهبود کوتاه‌مدت شیدایی است تا فرد مبتلا به دوره شیدایی بتواند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد. مدیریت شیدایی ممکن است شامل بستری شدن در بیمارستان و درمان با روانپزشک باشد. درمان طولانی مدت برای رفع علائم اختلال دوقطبی معمولاً شامل ادامه درمان و داروهایی مانند لیتیوم، داروهای ضد تشنج و داروهای ضد روان پریشی است. در حالی که این ممکن است یک دوره معمول درمان برای بسیاری از افراد باشد، وضعیت هر فرد منحصر به فرد است و فردی که سوالات خاصی دارد باید با پزشک مشورت کند.